Agressief boekhouden vraagt om alerte analisten en accountants

Opinie | Marcel Pheijffer, hoogleraar accountancy

Onlangs vroeg Bartjens zich af of de balans van een bedrijf in beton is gegoten. Dit naar aanleiding van de cijfers van bouwbedrijf BAM. Onder meer het verlies op het project zeesluis in IJmuiden zorgde ervoor dat er een streep kon door een vordering van BAM op de fiscus. Weg balanspost.

Vorig week verhaalde Bartjens over Arcadis. Een fraaie cijferanalyse van het werkkapitaal en de debiteurenpositie. Slotsom: de debiteuren ouder dan 120 dagen blijven oplopen, tot inmiddels €147 mln. Geen goed teken, temeer daar een deel van deze vorderingen (€40 mln) in Saoedi-Arabië – van in 2016 afgeronde projecten - dient te worden geïnd. Het restantbedrag van meer dan €100 mln staat uit in het Midden-Oosten, waar de betalingsachterstand tot meer dan 250 dagen is opgelopen. Veiligheidshalve heeft Arcadis een voorziening gevormd van €52 mln op het totaal van €147 mln oude debiteuren. In de toelichting staat – met goedkeuring van de accountant - dat er geen indicaties zijn dat de debiteuren niet gaan betalen. En toch zou het mij niet verbazen indien later blijkt dat een substantieel deel van deze oude debiteuren integraal moet worden afgeschreven. Weg balanspost.

Maar het kan nog veel erger: het Engelse bedrijf Carillion. De overeenkomst met BAM en Arcadis is dat dit ook een organisatie betreft die actief is in de projectenindustrie. Een verschil is dat Carillion inmiddels failliet is gegaan. Is het toeval dat er regelmatig problemen ontstaan bij bedrijven die actief zijn in de projectenindustrie? Ik denk van niet. Bij grote projecten kunnen risico’s en tegenvallers ook groot zijn, vaak gaat het om projecten in het buitenland en in risicovolle landen. Bovendien nodigen de verslaggevingsregels uit tot agressief boekhouden waardoor problemen worden verhuld.

De Engelse hoogleraar Prem Sikka analyseerde de jaarrekeningen van Carillion. De post goodwill (door velen gezien als gebakken lucht) besloeg bijna driekwart van de vaste activa van ₤2,1 mld. In de periode 2009-2017 namen de schulden met 300% toe, terwijl de bezittingen slechts met 14% groeiden. Van 2012 tot medio 2017 is er ₤333 mln meer aan dividend uitgekeerd dan er aan cash uit operationele activiteiten werd gegenereerd; er waren dus leningen nodig om dividendbetalingen te financieren.

Deze simpele cijferbeoordeling toont louter zorgpunten. Voeg erbij dat Carillion medio 2017 ₤845 mln op contracten moest afschrijven en in september 2017 ₤200 mln en de conclusie is dat Carillion in feite sinds sinds 2008 per saldo geen dubbeltje winst heeft gemaakt. Het faillissement begin dit jaar zal dan ook niemand verbazen. Of toch wel? KPMG had immers in 2017 een goedkeurende verklaring afgegeven bij de jaarrekening 2016. Hetzelfde KPMG kreeg in de periode 2015 – 2017 echter driemaal een negatief inspectierapport van de toezichthouder ten aanzien van de controle van goodwill. En laat het nou net de post goodwill zijn die de balans van Carillion overeind hield.

Accountants

De toon was vijandig. Diverse ‘red flags’ werden de accountants voor de voeten geworpen

KPMG ligt in het Verenigd Koninkrijk zwaar onder vuur. Net als hun collega’s binnen de ‘Big Four’. Samen declareerden zij in relatie tot Carillion sinds 2008 ruim ₤70 mln. Maar geen van de vier waarschuwde het maatschappelijk verkeer voor het feit dat Carillion zich aan de rand van de afgrond bevond. Met name waarschuwden zij de pensioengerechtigden niet die nu aan het kortste eind lijken te trekken. Tot ergernis van een parlementaire commissie die de zaak onderzoekt. Zij oordelen spijkerhard over accountants die ‘zich tegoed deden aan wat een karkas zou worden’.

Vorige week werden de accountants door de commissie publiekelijk gehoord over hun werkzaamheden voor Carillion. De toon was vijandig. Diverse ‘red flags’ werden de accountants voor de voeten geworpen. Het agressieve boekhouden werd besproken. De accountant bleef echter achter de afgegeven accountantsverklaring staan. De parlementariërs waren vol ongeloof. Eentje stelde dat hij de accountant nog geeneens zou inhuren om de inhoud van zijn koelkast te controleren.

Als gezegd: in de projectenindustrie zijn de risico’s groot. Agressief boekhouden ligt op de loer. Maar ‘red flags’ verraden dat: oplopende werkkapitaal- en debiteurenposities, crediteurenstretching, optimistische waardering onderhanden werk en goodwill, stijging schuldpositie, dividenden die via leningen worden gefinancierd. Goede analisten valt dat op en waarschuwen er tijdig voor. Goede accountants doen dat ook.

Marcel Pheijffer is hoogleraar accountancy aan de universiteiten van Nyenrode en Leiden.

bron: fd.nl

Terug naar lijst